door Antoon Pardon
Als uitgesproken atheïst die wel eens met gelovigen van gedachten wisselt, en soms ook met agnosten, krijg ik regelmatig de vraag of ik kan bewijzen dat God niet bestaat. Als ik daar dan negatief op antwoord komt vaak de volgende vraag: “Waarom ben jij dan een atheïst en geen agnost?”
Het antwoord daarop is dat ik ook agnost ben maar dat mijn agnosticisme in deze context gewoon een achtergrondgegeven is. Mijn agnosticisme naar de voorgrond brengen zou de verkeerde indruk geven.
Om te beginnen wil ik er op wijzen dat agnosticisme, geloof niet uitsluit. Agnosticisme is over het algemeen een uitspraak over kennis, namelijk dat er onvoldoende kennis is of (zelfs kan) zijn om te kunnen weten of er een god bestaat of niet. Maar dat sluit niet uit dat men toch in een God gelooft. Zo is er bv een stroming van agnostische protestanten. Zij erkennen dat er onvoldoende ondersteuning is om te kunnen weten dat God bestaat maar desondanks geloven ze. Dus als je als agnost wil duidelijk maken dat je geen gelovige bent, heb je nog steeds een extra woord nodig om dat duidelijk te maken.
Dan is er ook dat idee fix dat je als ongelovige zou moeten kunnen bewijzen dat God niet bestaat. Als ik mijn sleutels kwijt ben en mijn partner vraagt of ze misschien niet in de slaapkamer liggen en ik antwoord daarop: “Neen, ik heb de slaapkamer al drie keer ondersteboven gehaald, daar liggen ze niet.” dan is er niemand die zal reageren met de vraag: “Maar kan je bewijzen dat je sleutels niet in de slaapkamer liggen?” Want natuurlijk kan ik niet bewijzen dat mijn sleutels niet in de slaapkamer liggen, ik kan ondanks de drie zoektochten er toch overgekeken hebben. Ook van spoken kan ik niet bewijzen dat ze niet bestaan. Als het juiste antwoord in het geval we iets niet kunnen bewijzen, “agnostisch” is, dan zouden we dat veel vaker als antwoord op een vraag te horen moeten krijgen. Maar dat zou van “agnostisch” ook een oninformatief antwoord op specifieke vragen maken.
Ik ben dus wel agnostisch. Voor mij is dat de vaststelling dat het grootste deel van onze kennis tentatief is. Het is vaak niet uit te sluiten dat nieuwe elementen kunnen opduiken die onze huidige inzichten ondergraven. In dat opzicht ben ik agnostisch ten opzichte van vele ideeën. Maar een dergelijk agnostisme hoeft geen beletsel te zijn om op basis van de reeds gekende elementen toch tot een (voorzichtig) besluit te komen.
Om die redenen verkies ik over het algemeen mij dus niet te identificeren als agnosticus. Agnosticus komt in een veel te beperkt domein ter sprake (de vraag naar het bestaan van God), daardoor suggereert dat antwoord dat men voor God een andere kennismaatstaf hanteert dan voor andere mythische wezens zoals spoken of kabouter en als je het in een breder domein zou gebruiken, is het een oninformatief antwoord op specifieke vragen. Alsof je voortdurend zou antwoorden: “Ik ben niet 100% zeker” en het daarbij zou laten.