door Jurgen Slembrouck
di 30/08/2016 – 10:43 Jurgen Slembrouck
De boerkini verbieden of niet? Dit debat is sterk gepolariseerd. Hoe denkt men daarover vanuit vrijzinnig standpunt?
Jurgen Slembrouck werkt bij de Vrijzinnige dienst – Universiteit Antwerpen.
Arm in arm stonden ze. De ene getooid in bikini de andere in boerkini. Beide kwamen ze tijdens het “strandfeestje” in Antwerpen op voor het recht van de vrouw om te dragen wat ze zelf wil. “Aankleden of ontkleden, iedereen beslist dat zelf”.
Autonomie is inderdaad een belangrijk thema in de discussies over de vraag of de boerkini al dan niet verboden moet worden. Nadia Sminate(N-VA) kon zich niet inbeelden dat een vrouw “vrijwillig een boerkini draagt”. Een verbod is dan het beste middel is om de vrouw te bevrijden van de godsdienstige dwang die op haar wordt uitgeoefend.
Ondertussen beseffen ze bij de N-VA dat sommige vrouwen wel uit vrije wil een boerkini wensen te dragen en dat een verbod neerkomt op het installeren van staatsdwang.
Voor- en tegenstanders van een boerkiniverbod hebben dus meer met elkaar gemeen dan je op het eerste gezicht zou denken.
Allebei beroepen ze zich op het zelfbeschikkingsrecht om hun zaak te bepleiten. De voorstanders om geen boerkini te moeten dragen, de tegenstanders om er eentje te mogen dragen.
Voor- en tegenstanders van een boerkiniverbod hebben dus meer met elkaar gemeen dan je op het eerste gezicht zou denken.
Juridisch hebben de tegenstanders van een verbod (voorlopig) betere argumenten. Artikel 19 van de Belgische grondwet waarborgt “de vrijheid van eredienst, de vrije openbare uitoefening ervan en de vrijheid om op elk gebied zijn mening te uiten”.
Anders dan bij de boerka en de nikab bedekt de boerkini het gezicht niet en blijven de dragers ervan herkenbaar. Het veiligheidsgevoel van medeburgers wordt daardoor dus niet op een problematische wijze aangetast. Normaal sociaal verkeer is in principe mogelijk.
Dat betekent echter niet dat er geen bijzondere omstandigheden kunnen zijn die een eventueel verbod rechtvaardigen. In zwembaden wordt de boerkini, voorlopig met succes, om hygiënische en veiligheidsredenen geweerd. Indien, zoals in Corsica, zou blijken dat de boerkini de openbare orde verstoort, is ook in de publieke ruimte een verbod mogelijk gerechtvaardigd. Net als voor naturisten kan er dan eventueel een afzonderlijk boerkinistrand worden afgebakend. Zouden de boerkinidragers daar vrede mee hebben?
De evolutie van zwemkledij vormt een goede afspiegeling van de deconfessionalisering en secularisering die zich in Europa heeft voltrokken.
De evolutie van zwemkledij vormt een goede afspiegeling van de deconfessionalisering en secularisering die zich in Europa heeft voltrokken. In het verleden was zwemkledij die het lichaam helemaal bedekte ook in Europa de norm.
Met de dood van God verdween ook het taboe dat rustte op de seksualiteit van het menselijke lichaam en groeide het besef dat het lichaam geen bron van verderf en schaamte hoeft te zijn. Niet langer godsdienstige maar functionele en esthetische criteria werden voor ontwerpers van zwemkledij doorslaggevend.
Het grootste verschil tussen de bikini en de boerkini is niet zozeer de hoeveelheid textiel waaruit ze bestaan, maar wel de boodschap die ze uitdragen.
Het grootste verschil tussen de bikini en de boerkini is niet zozeer de hoeveelheid textiel waaruit ze bestaan, maar wel de boodschap die ze uitdragen. De boerkini is dan ook geen doorsnee badpak, het is een religieus badpak. Dat is helemaal wat anders.
De keuze voor een badpak of een bikini is een uiting van smaak en niet van geloof. Met het badpak en de bikini bevinden we ons in de sfeer van de levensstijlen.
De boerkini daarentegen overstijgt het particuliere en het vrijblijvende van de levensstijl. De boerkini situeert zich dan ook in de sfeer van de levensbeschouwing. Het verschil tussen beide is niet absoluut maar wel fundamenteel.
Levensbeschouwingen formuleren sterke, moreel beladen waarheidsaanspraken die voor iedereen gelden. Religieuze symbolen zoals de boerkini geven er uitdrukking aan.
Zo beschouwd onthult een boerkini dan ook meer dan een bikini.
Zo beschouwd onthult een boerkini dan ook meer dan een bikini.
Zoals een Franse moslima in het journaal getuigde, droeg ze een boerkini om godsdienstige redenen, uit schroom voor de menselijke seksualiteit.
De boerkini geeft uitdrukking aan een islamitische visie op man-vrouw-relaties. Een relatie waarin de man als superieur en dominant wordt beschouwd. De seksuele lust die een vrouw bij een man kan opwekken kan die superioriteit ondermijnen en moet daarom beteugeld worden.
Het is een visie die – o ironie – zowel de vrouw als de man reduceren tot hun lichamelijkheid en seksualiteit. Deze visie is vandaag zowel moreel als feitelijk achterhaald: Allah bestaat niet, mannen en vrouwen worden binnen de liberale rechtstaat als gelijkwaardig beschouwd en seksuele zedelijkheid lukt beter als je mensen net niet herleidt tot hun seksualiteit maar ook oog hebt voor de menselijke waardigheid die voortspruit uit het verwerven van zelfbeheersing.
Kortom voor een humanistische ethiek die mensen bevrijdt en hen de mogelijkheid geeft om op een positieve manier met hun lichamelijkheid om te gaan.
Non-issue?
De boerkini is een godsdienstige ontkenning van deze inzichten. Het is de negatie van een ontvoogdingsstrijd die zowel vrouwen als mannen hebben moeten voeren en die hen dichter tot elkaar heeft gebracht.
Die negatie overstijgt bovendien het individuele niveau: niet alleen de draagster van de boerkini maakt een godsdienstig statement, het statement wordt ook gedragen door de geloofsgemeenschap waartoe ze behoort.
Dat maakt ook begrijpelijk waarom sommigen zo heftig op de boerkini reageren. Het stimuleert een groepsdynamiek die de samenleving opdeelt in levensbeschouwelijke enclaves die niet met maar naast elkaar leven. Dat dit zelden gebeurt zonder wrijving is in de voorbije jaren in de grootsteden meer dan ooit duidelijk geworden.
In bepaalde wijken worden vrouwen voor hoer uitgescholden als ze een jurkje dragen en holebi’s zijn hun leven er niet meer zeker als ze op straat hun geaardheid tonen.
De boerkini verbieden is juridisch problematisch. Bovendien, wetten op zichzelf produceren geen authentieke overtuigingen. Een asceet verplichten om in luxe te leven maakt van hem geen bon vivant. Belangrijker dan te verbieden is met inhoudelijke argumenten te weerleggen en moreel te laken.
Het gemak waarmee sommigen de discussie afdoen als een non-issue, zoals gisteren in De afspraak, de godsdienstige dimensie minimaliseren en blind blijven voor het verkavelen van het samenleven is dan ook intriest.